Trong Bộ luật hình sự 2015, bổ sung, sửa đổi năm 2017 hiện đang có hiệu lực đã có những điều chỉnh về tội phạm từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi.
Theo đó, theo quy định tại Điều 12 Bộ luật hình sự hiện hành đã quy định Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng quy định tại một trong các điều 123, 134, 141, 142, 143, 144, 150, 151, 168, 169, 170, 171, 173, 178, 248, 249, 250, 251, 252, 265, 266, 286, 287, 289, 290, 299, 303 và 304 của Bộ luật này.
Còn theo quy định tại Bộ luật hình sự 1999 thì Người từ đủ 14 tuổi trở lên, nhưng chưa đủ 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng.
Như vậy, theo quy định cũ thì người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự đối với mọi loại tội danh cho tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội đặc biệt nghiêm trọng, còn theo quy định mới, việc quy định tội phạm cho độ tuổi này được quy định theo phương pháp liệt kê, cụ thể người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự ở các tội danh thuộc nhóm huộc nhóm các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của con người, các tội xâm phạm sở hữu.
- Quy định về tội phạm rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng.
Theo quy định tại Điều 8 Bộ luật hình sự hiện hành thì: Căn cứ vào tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi được quy định trong Bộ luật này, tội phạm được phân thành tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm trọng và tội phạm đặc biệt nghiêm trọng.
Tội phạm ít nghiêm trọng là tội phạm gây nguy hại không lớn cho xã hội mà mức cao nhất của khung hình phạt đối với tội ấy là đến ba năm tù;
Tội phạm nghiêm trọng là tội phạm gây nguy hại lớn cho xã hội mà mức cao nhất của khung hình phạt đối với tội ấy là đến bảy năm tù;
Tội phạm rất nghiêm trọng là tội phạm gây nguy hại rất lớn cho xã hội mà mức cao nhất của khung hình phạt đối với tội ấy là đến mười lăm năm tù;
Tội phạm đặc biệt nghiêm trọng là tội phạm gây nguy hại đặc biệt lớn cho xã hội mà mức cao nhất của khung hình phạt đối với tội ấy là trên mười lăm năm tù, tù chung thân hoặc tử hình.
Như vậy, muốn xác định hành vi cử người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi có phải bị truy cứu trách nhiệm hình sự không phải căn cứ vào mức cao nhất của khung hình phạt theo quy định của Bộ luật Hình sự đối với tội đó.
Theo đó, đối với những tội mà khung hình phạt dưới 07 năm tù thì người ở độ tuổi này không bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
- Quan điểm về các tội mà người từ đủ 14 tuổi đến 16 tuổi chịu trách nhiệm:
Đây là một quy định từng gây nhiều tranh luận trong dự thảo Bộ luật hình sự 2015, vấn đề này đã nêu ra hai nguồn quan điểm:
Quan điểm thứ nhất: quan điểm này cho rằng việc quy định theo phương thức liệt kê như quy định mới sẽ dễ dẫn đến bỏ lọt tội phạm. Nguyên tắc của pháp luật hình sự là có quy định mới được định tội, điều này có nghĩa việc liệt kê như vầy có khả năng bỏ lọt những hành vi vi phạm khác.
Quan điểm thứ hai cũng là quan điểm được nhiều đại biểu đồng ý: quan điểm này đồng ý với quy định tại Điều 12 Bộ luật hình sự hiện hành.
Có hai nguyên nhân dẫn đến quan điểm trên được nhiều người đồng tình:
Nguyên nhân đầu tiên: Thực tế cho thấy, số trường hợp trẻ em từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi tự mình thực hiện tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội đặc biệt nghiêm trọng là không nhiều và chủ yếu tập trung vào một số tội thuộc nhóm các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của con người, các tội xâm phạm sở hữu.
Vì ở độ tuổi này, các em không thể nhận thức đầy đủ về tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi mà mình thực hiện, các em còn trẻ nên dễ bị người lớn xúi giục, lôi kéo, mua chuộc, đe dọa,… dẫn đến thực hiện hành vi phạm tội mà không biết được
Vì vậy, việc xử lý hình sự đối với các em trong những trường hợp này có phần quá nghiêm khắc và ít có tác dụng giáo dục, phòng ngừa, giúp các em nhận ra và sửa chữa lỗi lầm của bản thân.
Nguyên nhân thứ hai là theo quy định cũ thì diện các tội phạm mà trẻ em phải chịu trách nhiệm hình sự là khá rộng và quan trọng hơn là quy định này không rõ ràng, minh bạch, nên bản thân các em không thể hoặc khó có thể biết được chính xác khi nào thì hành vi bị coi là tội phạm. Điều này dẫn đến công tác phòng ngừa không đạt hiệu quả.
Thực tế nhiều nhà làm luật cũng đồng ý với quan điểm thứ hai và cho rằng việc quy định theo hướng liệt kê theo quy định mới là một bước tiến của luật bởi các lý do sau đây:
- Càng quy định cụ thể thì càng dễ đưa ra phương án phòng chống và giáo dục;
- Việc này phù hợp với tinh thần mà Công ước Liên hiệp quốc về trẻ em mà Việt Nam ký kết;
- Nâng cao tinh thần nhân đạo hóa chính sách hình sự;
- Người từ đủ 14 tuổi trở lên nhưng chưa đủ 16 tuổi được coi là người chưa có năng lực trách nhiệm hình sự đầy đủ. Do đó, họ cũng chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về một số tội phạm theo quy định của pháp luật chứ không chịu trách nhiệm hình sự về tất cả các tội phạm.
Quy định này là một vấn đề gây nhiều tranh cãi trong quá trình soạn thảo Bộ luật hình sự mới, tuy nhiên, đa số đều cho rằng quy định mới là quy định có nhiều bước tiến, nêu cao tinh thần nhân văn và có đề cao tính giáo dục cho trẻ em.
Nếu như bạn có bất kỳ thắc mắc hoặc có vấn đề chưa rõ về bất cứ lĩnh vực pháp lý nào về hình sự, dân sự, kinh doanh thương mại,… hãy sử dụng IURA.
IURA cung cấp cho bạn một phương tiện để kết nối luật sư về nhiều lĩnh vực, chuyên ngành để được tư vấn nhanh chóng và tiết kiệm.
Hãy tải ngay app IURA để việc giải đáp pháp luật dễ dàng hơn.
